Inhoudelijk onderbouwen
Als een bestuurder een adviesaanvraag of een instemmingsaanvraag indient bij de ondernemingsraad, dan geeft de OR daar in de regel een reactie op. In zijn reactie zal de OR zijn afwegingen benoemen waarop het advies of de instemming is gebaseerd. In die afwegingen zitten zogenaamde toetsingscriteria verwerkt. Dat zijn de criteria waaraan de ondernemingsraad het voorstel heeft getoetst. Toetsingscriteria zijn de ijkpunten waaraan een voorstel moet voldoen, wil de OR er positief op reageren. Dat lijkt logisch en vanzelfsprekend. In de praktijk echter, is het lastig om precies te formuleren waarom een OR een voorstel goed vindt of juist niet. Toch is het van groot belang om deze toetsingscriteria aan de bestuurder mede te delen. Een OR laat daarmee zien waar hij waarde aan hecht en waar hij voor staat. Het maakt het mogelijk om een advies of instemming inhoudelijk te onderbouwen. In dit artikel ga ik dieper in op wat toetsingscriteria zijn en hoe de OR ze vaststelt. Daarna schets ik hoe ondernemingsraden de toetsingscriteria kunnen gebruiken.
Wat zijn toetsingscriteria?
Toetsingscriteria zijn de kenmerken waar een voorstel aan moet voldoen om er goedkeuring aan te geven. In de dagelijkse praktijk hanteren mensen voortdurend toetsingscriteria. Bijvoorbeeld bij het kopen van een huis. Min of meer bewust ontstaat er een rij criteria waaraan het nieuwe huis moet voldoen. Ongemerkt stelt men zich de vragen: In welk dorp of in welke stad moet het huis liggen? Hoeveel slaapkamers moet het huis hebben? Moet het een tuin hebben? Hoeveel mag het kosten? De antwoorden op deze vragen zijn de toetsingscriteria waar het huis aan moet voldoen. Als het huis aan deze criteria voldoet, dan wordt het gekocht. Zo gaat het ook met een adviesaanvraag of een instemmingsaanvraag. Het is verstandig als de OR van te voren bedenkt waar een voorstel aan moet voldoen, wil hij akkoord gaan met het voorgenomen besluit.
Goede meetbare toetsingscriteria
Het is echter niet eenvoudig om goede, effectieve toetsingscriteria te formuleren. Goede toetsingscriteria zijn criteria die er toe doen. Dat betekent dat ze door de OR en de achterban belangrijk gevonden worden. Het is ook wenselijk dat ze meetbaar zijn. Daarmee wordt het makkelijker om te controleren of aan het toetsingscriterium wordt voldaan.
Vooraf verstrekken
Overigens zijn die criteria niet alleen belangrijk aan het eind van een advies of instemmingstraject. Ook vooraf kunnen ze van grote betekenis zijn. Door ze vooraf aan de bestuurder mee te geven, kan de bestuurder de toetsingscriteria benutten bij het opstellen van de advies- of instemmingsaanvraag. Daarmee is de OR proactief en richtinggevend bij de besluitvorming.
Bronnen van wijsheid
Toetsingscriteria formuleren is niet eenvoudig, zeker niet als groep. Daarom begeleid ik ondernemingsraden bij het formuleren van goede toetsingscriteria. Ik gebruik daarvoor de wijsheid van filosofen die nagedacht hebben over wat goed is en wat niet. Zij geven geen vastomlijnde antwoorden. Zij stellen vragen waardoor de antwoorden vanzelf komen. De vragen die ik gebruik zijn geïnspireerd door bijvoorbeeld Socrates, Seneca en Levinas.
Volgorde van toetsingscriteria
Niet alle toetsingscriteria wegen even zwaar. Eén of twee criteria zullen het zwaarste wegen en de rest is onderhandelbaar. Het is goed om van te voren een gradatie aan te brengen in het gewicht van de criteria want geen enkel voorstel zal volledig aan de toetsingscriteria voldoen.
Tot slot
De toetsingscriteria zijn een inhoudelijke verantwoording voor de positieve of negatieve reactie op de aanvraag van de bestuurder. Het is dan ook verstandig om deze criteria in de advies- of instemmingsbrief op te nemen. Dat onderstreept nog eens de grondige aanpak van de ondernemingsraad.