Wat is nuttige scholing voor de OR?
Onlangs vroeg een voorzitter van een OR aan me hoe ze de scholing van de OR moest aanpakken. Ze waren met de hele ondernemingsraad naar een workshop dag geweest en hadden daar allemaal verschillende workshops gevolgd. Na afloop hadden ze elkaar verteld wat ze hadden gehoord en wat ze hadden gedaan. Dat was op zich interessant geweest maar toch gaf het een onbevredigd gevoel. Want wat ging er nou verder gebeuren met die wetenschap? Ze hadden het gevoel: niet veel.
Bovenstaande kwestie zal veel ondernemingsraden bekend voorkomen. Je schoolt maar wat levert het op? Om optimaal gebruik te maken van je scholingsrecht is het goed om een aantal zaken in ogenschouw te nemen.
Scholing als middel
Scholing is een middel. Een middel om je rol als OR beter te kunnen vervullen. Dat middel moet dus altijd in het teken staan van je doel. Maar dat doel kan variëren. De ene keer heb je meer kennis nodig, de andere keer meer vaardigheden als vergaderen, beïnvloeden of stukken lezen. Nog weer een ander doel kan zijn dat je een gemeenschappelijke visie wilt ontwikkelen of dat je een gezamenlijk standpunt wilt innemen over een adviesaanvraag. Deze drie doelen noemen we de competenties die je wilt ontwikkelen. Zoals hier al omschreven zijn er drie competenties: kennis, vaardigheden en houding (attitude). Deze drie competenties vragen elk om een andere leermethode.
Competenties ontwikkelen
Kennis
Kennis doe je op door iets te lezen, naar iemand te luisteren of door naar een presentatie te kijken. Kennis kun je opdoen door het met je zintuigen informatie tot je te nemen en het blijft het beste hangen als je het voor je zelf nog eens reproduceert. Bijvoorbeeld door het aan een ander te vertellen of door het nog eens op te schrijven voor je zelf.
Vaardigheden
Vaardigheden kun je alleen leren door de handelingen te oefenen. Dus als je wilt leren vergaderen moet je oefenen met vergaderen. Het liefst met de verschillende onderdelen van het vergaderen. Dat wil zeggen; duidelijk spreken in een groep, samen een discussie voeren, elkaar overtuigen met argumenten en tot slot gezamenlijk een besluit nemen. Ook vaardigheden als notuleren en voorzitter (gesprek leiden) kun je alleen leren door het te doen. Dat kun je niet leren door naar iemand anders te kijken die het goed kan. Soms voelt dat wel zo. Als je naar de beste tennissers van de wereld kijkt dan denk je dat tennis een gemakkelijk spel is dat je zo kunt. Maar als je voor het eerst een tennisracket in je hand neemt, en je slaat een bal, dan gaat die bal ergens heen dan dat jij had gedacht. Daarom oefenen sporters, kunstenaars en musici uren en uren voordat ze hun vaardigheid goed beheersen. Dat geldt ook voor de vaardigheden voor de ondernemingsraad. Vaardigheden kun je alleen leren door te oefenen. Hoe vaker je oefent, hoe beter je wordt.
Houding
Een houding ontwikkelen of veranderen is moeilijker. Aan houdingen liggen overtuigingen ten grondslag. Het is heel lastig, maar niet ondoenlijk, om van overtuiging te veranderen. Een overtuiging groeit in de loop van de jaren. Die is gestoeld op verschillende ervaringen waarbij iemand voortdurend bevestigd krijgt dat een bepaalde zienswijze goed is. Als je bijvoorbeeld jaren onderhandeld hebt met een onbetrouwbare bestuurder is het lastig om de nieuwe bestuurder meteen te vertrouwen. Een wending geven aan je overtuigingen vraagt om een bezinning op je opvattingen. Dat gaat het beste met behulp van middelen die je uitnodigen om de gedachten uit te spreken. Want hoe verrassend misschien ook, van veel overtuigingen zijn we ons niet bewust. Als ze eenmaal bewust uitgesproken zijn, kunnen ze worden onderzocht en zo nodig aangepast. Om dat te kunnen doen, heb je elkaar nodig. Bewustwording gaat het best door met elkaar een onderzoekend gesprek te voeren.
Individueel, per commissie of met de hele OR?
Of je de scholing op individuele OR-leden richt, op commissies of op de hele OR, hangt af van de behoefte.
Individuele scholing
Het kan zijn dat er binnen de OR behoefte is aan individuele scholing. Bijvoorbeeld als een OR-lid zich wil specialiseren in een onderwerp als ziekteverzuim, sociaal beleid of financieel beleid dan kan dat door middel van individuele scholing. Zo’n OR-lid kan dan naar een workshop dag gaan waar een workshop wordt gegeven over dat onderwerp. Of het OR-lid kan zich inschrijven voor een open-inschrijf-training waarin dit onderwerp wordt aangeboden. Dit OR-lid kan dan als enige, of met enkele andere OR-leden, de expertrol vervullen in de OR. Ook voor het ontwikkelen van specifieke vaardigheden kan men individuele scholing volgen. Als de hele OR al goed is in argumenteren of het lezen van stukken en één lid nog niet, dan kan individuele scholing de oplossing zijn. Wat ook veel voor komt is dat een OR-lid halverwege de zittingsperiode in de OR komt. Zo’n nieuw OR-lid doet er dan verstandig aan een basistraining OR te volgen. Daarin wordt veelal kennis aangeboden over de WOR en wordt de taak en de rol van de OR toegelicht. Daarnaast zijn er individuele trainingen voor voorzitters, secretarissen en ambtelijk secretarissen.
Scholing voor commissies
Scholing voor commissies is zeker nuttig. Commissies worden immers ingesteld voor bepaalde aandachtsgebieden zoals sociaal beleid, financieel beleid, Arbo of communicatie. De rest van de OR verwacht van deze commissie expertkennis dus die moet dan ook ontwikkeld worden. Commissies hebben op basis van de Wet op de Ondernemingsraden nog steeds extra recht op scholing en kunnen dat goed benutten om hun kennis op hun terrein op peil te houden. Maar een commissie doet er ook verstandig aan om zich te trainen in vaardigheden als het lezen van stukken, analyseren van gegevens, vergaderen en argumenteren. Het is tenslotte de bedoeling dat de commissie de rest van de OR het werk uit handen neemt voor een bepaald onderwerp. Dat betekent dat een commissie onderzoek moet kunnen doen en de resultaten in onderling overleg kan vaststellen. Vervolgens doet de commissie verslag in de OR-vergadering. De OR kan uiteindelijk een besluit nemen over wat de commissie aanbiedt. Commissies kunnen de benodigde competenties ontwikkelen in eigen trainingen. Maar ook door zich als commissie in te schrijven in een open-inschrijf-training. Op congressen met verschillende lezingen of workshops kunnen de competenties ontwikkeld worden. Het interessant van dit soort grote collectieve bijeenkomsten is ook dat men de eigen werkwijze kan vergelijken met die van andere commissies.
Scholing voor de hele OR
Scholing voor de OR is nuttig als het hele team behoefte heeft aan nieuwe kennis, vaardigheden of attitude. Als er geen commissies zijn, kan de hele OR zich scholen in sociaal beleid, financieel beleid, Arbobeleid, of veranderingen in wet- en regelgeving. Daarnaast heeft elke ondernemingsraad vaardigheden nodig als beïnvloeden, vergaderen, argumenteren, communiceren met elkaar, communiceren met de bestuurder en communiceren met de achterban. Het is noodzakelijk dat de OR investeert in de onderlinge samenhang in de groep; de teambuilding. De OR zal als geheel een visie willen ontwikkelen die richting geeft aan zijn handelen. De OR zal een eigen strategie en werkwijze en taakverdeling moeten bepalen. Allemaal zaken die individuele OR-leden niet alleen kunnen besluiten. Kortom, alle kennis, vaardigheden en houdingen die de hele groep tegelijkertijd nodig heeft, kunnen getraind worden met de hele OR.
Tot slot
Scholing slaat het beste aan als er een behoefte is om te leren. Als men verbeterpunten ervaart, dan is de motivatie om te leren het grootst. Dat wil niet zeggen dat een dag naar een congres nutteloos is. Het versterkt de onderlinge band, het is vaak gezellig en zo’n dag levert altijd weer nieuwe inspiratie op. Maar voor een echte verandering in het functioneren van de OR, is een gerichte training of coaching noodzakelijk. Daarbij is het verstandig om te kijken of het om individuele behoeften gaat of om de ontwikkeling van een commissie of van de hele OR. Daarbij is het belangrijk dat het leerproces wordt ondersteund met de juiste middelen.