De coronacrisis en jouw bedrijf
In een zeer korte tijd zijn we in een crisis beland. Het coronavirus dwingt de hele samenleving tot drastische aanpassingen en dat voelen we. We voelen dat op privégebied omdat we ons dagelijkse leven even on hold moeten zetten. Maar we voelen het ook op ons werk. De één moet veel meer werk verzetten, zoals de medewerkers in de zorg en de andere vitale sectoren. Anderen zien hun werk als sneeuw voor de zon verdwijnen en kunnen niets doen, zoals de cultuursector, de gemaksvoedingsindustrie, de luchtvaart, de horeca en noem maar op. Er worden allerlei plannen bedacht om het normale leven zoveel mogelijk te laten doorgaan maar we kunnen er niet omheen: de economie ligt voor een deel stil. Dat is voor een aantal sectoren bijna dodelijk. Daarom moeten bestuurders stuurmanskunst èn leiderschap tonen om de bedrijven in leven te houden. In dit artikel wordt een globale aanpak besproken waar de bedrijven mee aan de slag kunnen. Het is voor de OR een raamwerk om met de bestuurder in gesprek te kunnen gaan over hoe samen de organisatie te redden. Dit artikel is dus met name interessant voor de meest getroffen sectoren.
Organisatiebelang en personeelsbelang
Als er al een moment is geweest waarin duidelijk werd dat organisatiebelang en personeelsbelang in elkaars verlengde liggen dan is het nu. Er zal de bestuurder alles aan gelegen zijn om de organisatie voor een faillissement te behoeden. Datzelfde belang heeft de OR vanwege het argument van werkgelegenheid. Als de organisatie behouden blijft, houden de medewerkers hun baan. Het is daarom van cruciaal belang in deze crisis samen op te trekken en elkaar zoveel mogelijk te helpen. Tegelijkertijd betekent dit niet dat de medewerkers dan maar al hun rechten over boord moeten gooien. Daarmee zouden ze immers het personeelsbelang schaden.
Aanpak: een business case
De beste aanpak voor deze, hopelijk, tijdelijke crisis is een business case. Een business case moet in dit geval opgevat worden als een projectplan dat enerzijds een goed beeld geeft van de actuele situaties en pijnpunten. Anderzijds moet het een geordend geheel van maatregelen bevatten dat ervoor zorgt dat de crisis adequaat tegemoet getreden wordt. Een goede business case voorkomt ook dat er te snel naar makkelijke maatregelen wordt gegrepen die op den duur meer schade berokkenen dan baten opleveren.
Wat vooral duidelijk moet worden is: wat zijn de uitgaven op dit moment, en wat zijn de inkomsten? Van daaruit kan gekeken worden wat er gedaan kan worden om de inkomsten toch nog te verbeteren. Bijvoorbeeld door allerlei creatieve nieuwe afzetmogelijkheden te bedenken.
Het is van cruciaal belang om na te denken over nieuwe afzetmarkten of aanpassingen van het huidige product waardoor je het toch kunt afzetten. Dat klinkt misschien idealistisch maar een groot voorbeeld is het onderwijs. In no time bieden scholen online onderwijs aan. Ook de zorgsector werkt veel met online begeleiding terwijl dat voor kort nog maar een klein onderdeel van het aanbod was. Het verloopt allemaal nog niet ideaal maar het is veel beter dan niks. Het zijn voorbeelden hoe je je aanbod nog kwijt kunt op een aangepaste manier.
Tegelijkertijd zal een pakket van bezuinigingsmaatregelen opgesteld moeten worden. Bij veel bedrijven zijn de loonkosten de hoogste uitgavenpost. Daarop zal bezuinigd worden. Maar de vakbonden waarschuwen ook: wentel de crisis niet alleen af op het personeel. Kijk breder wat je kunt bezuinigen.
Van een aantal maatregelen die genomen kunnen worden, vóór er gesneden wordt in de personele regelingen, bied ik hier een overzicht:
Maatregelen
NOW: Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid
De veelbesproken maatregel NOW is per 6 april in werking. Enerzijds lijkt het een genereuze maatregel. Anderzijds blijken er ook weer allerlei beperkingen te gelden zodat sommige bedrijven toch buiten de boot vallen.
Het doel van de maatregel is dat bedrijven door deze hopelijk korte crisis niet failliet gaan. Het is een compensatie van de uitgaven voor loon terwijl er geen inkomsten tegenover staan.
Kort samengevat houdt de NOW maatregel het volgende in:
· De overheid betaalt voor drie maanden 90% van loonsom
· De loonsom wordt voor 80% vooruit betaald door UWV
· De controle vindt achteraf plaats
· Voorwaarde is minimaal 20% omzetdaling
· NOW bevat ook 8% vakantietoeslag
· In deze periode mogen geen werknemers ontslagen worden vanwege bedrijfseconomische redenen
· De aanvraag kan na drie maanden herhaald worden voor weer drie maanden
Een belangrijke beperking is dat er gekeken wordt naar de totale organisatie. Dus als een bedrijf een onderdeel is van een holding met meerdere bedrijven, dan wordt naar de hele holding gekeken. Als de holding 20% omzetdaling heeft dan heeft de organisatie recht op de NOW. Heeft de holding geen 20% omzetdaling dan krijgt een bedrijf dat onder de holding valt geen NOW, ook al heeft dat bedrijf zelf wel een omzetdaling van meer dan 20%.
Een andere belangrijke beperking is dat er naar omzetdaling in brede zin wordt gekeken. In de cultuursector worden de subsidies als omzet gezien. Kaartverkoop is maar een deel van inkomsten van culturele organisaties. Dus als de subsidies doorgaan en door het wegvallen van de kaartverkoop de omzet met minder dan 20% daalt, dan komt er geen NOW. Voor de culturele sector zijn overigens wel enkele andere maatregelen van toepassing.
Voor de hoogte van de NOW-uitkering bestaan berekeningsformules. Het gaat te ver om dat hier precies uit te leggen maar de NOW wordt uitgekeerd naar verhouding van het omzetsverlies.
Voor informatie van de overheid kijk hier: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-financiele-regelingen/overzicht-financiele-regelingen/now
Bezuinigen
Als het bedrijf minder of geen omzet meer draait komt er minder geld binnen. Er zijn tal van posten waar geld aan uitgegeven wordt. De loonkosten zijn daar een groot onderdeel van. Om te voorkomen dat de werknemers de tol betalen van deze crisis zijn er nog andere maatregelen te bedenken om de uitgaven te beperken. Daar geef ik eerst een over zicht van. Daarna komen we toch bij de mogelijkheden voor bezuinigingen op personele regelingen.
Andere maatregelen
1. Mogelijk om uitstel van belastingen te krijgen van de overheid.
2. Ook kan de voorlopige belastingaanslag nog aangepast worden.
3. Met banken of andere financierders rente- en aflossingsverplichtingen aangepast worden.
4. Met toeleveranciers kunnen afnameverplichtingen verschoven worden.
5. Misschien zijn leveringsovereenkomsten zelfs wel helemaal te beëindigen.
6. Noodmaatregelen benutten die door overheid worden aangeboden zoals Borgstelling MKB-kredieten.
7. Een lening aangaan met de moeder Holding om deze zware tijd door te komen door middel van geld-lenings-overeenkomst.
8. Naar verwachting wordt de Wet Homologatie Onderhands Akkoord (WHOA) snel aangenomen. Deze wet zorgt ervoor dat het bedrijf met alle schuldeisers afspraken kan maken zonder dat een faillissement noodzakelijk is.
9. Delen van het bedrijf die op dit moment niet meer noodzakelijk zijn, kunnen mogelijk verkocht, dan wel verhuurd worden.
10. De sale-and-lease-back constructie toepassen om liquiditeit (beschikbaar geld) te creëren.
Ongetwijfeld zal de bestuurder met interne en externe financiële specialisten alle mogelijkheden onderzoeken. Ga als OR hier in overleg met de bestuurder om te zien welke opties jullie bedrijf heeft.
Personele maatregelen
Veel werkgevers willen tijdelijk personele regelingen aanpassen om zo de kosten te besparen. Bedenk voor dat je hiermee aan de slag gaat twee dingen:
1) De Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid is ook, en vooral, een maatregel om de loonkosten te beperken in deze crisis. Dus die moet eerst aangevraagd zijn voordat je gaat praten over besparingen op de personele regelingen.
2) De onderwerpen die genoemd worden voor bezuinigingen zijn bijvoorbeeld vakantiegeld, vakantiedagen, ATV of eindejaarsuitkeringen. Kijk eerst bij dit soort onderwerpen wat er in de cao staat. In de regel is het zo dat als het in de cao staat, er slechts bij hoge uitzondering van afgeweken mag worden. Nu kan deze coronacrisis aangemerkt worden als een uitzonderlijke omstandigheid. Dan kan er als aanvulling in de cao staan dat er in overleg met de OR van afgeweken mag worden. In de cao is vaak opgenomen dat voor deze afwijkende afspraken toestemming nodig is van bijvoorbeeld een Vaste Commissie. Een Vaste Commissie bestaat uit leden van de werkgeversvereniging en afgevaardigden van de vakbonden.
De belangrijkste personele regelingen:
1) Vakantiegeld: uitstel, geheel of gedeeltelijk
2) Vakantiedagen: gedwongen opnemen, wel of niet teruggeven
3) Vakantiedagen van 2019
4) ATV: Arbeidstijdverkorting: verplicht vaststellen of niet
5) Eindejaarsuitkering
1) Vakantiegeld
De werknemer heeft recht op vakantiegeld, 8% van zijn/haar loon. Het jaar waarover vakantiegeld moet worden uitbetaald loopt volgens de wet in beginsel van 1 juni tot en met 31 mei. Soms staat er in de cao een andere datum bijvoorbeeld dat het vakantiegeld moet zijn uitbetaald voor 30 juni. Dat wil dus ook zeggen dat de uitbetaling van het vakantiegeld samenvalt met de uitbetaling van het salaris over mei of juni. Dat komt nu heel slecht uit voor werkgevers die weinig inkomsten hebben. De wet biedt in principe de ruimte om vakantiegeld uit te stellen tot en met december van dit jaar. Maar het is belangrijk om te bedenken dat vakantiegeld uitgesteld loon is: het is geld van de werknemer.
Argumenten vóór uitstel:
• Betaling van vakantiegeld is een grote som geld
• Extra grote uitgave terwijl het bedrijf het financieel al zo moeilijk heeft
• Medewerkers kunnen nu toch niet op vakantie
• Afstel, dus helemaal niet betalen van vakantiegeld, is niet mogelijk. Het komt alleen later.
• De wet biedt de mogelijkheid om vakantiegeld uit te stellen tot december 2020
• Als het bedrijf onverhoopt failliet zou gaan, betaalt het UWV het vakantiegeld.
Argumenten tégen uitstel:
• Het is geld van de werknemer, hij/zij heeft er al voor gewerkt
• Werknemers gebruiken vakantiegeld vaak om schulden af te betalen of andere noodzakelijke dingen eindelijk te kopen
• De NOW bevat ook vakantiegeld voor de lopende drie maanden
Het verstandigste is om met de medewerkers hierover in gesprek te gaan. Er zullen medewerkers zijn die in ernstige financiële problemen komen als ze het vakantiegeld nu niet krijgen. Anderen zullen begrijpen dat het bedrijfsbelang nu even voor gaat en dat uitbetaling deels of helemaal uitgesteld kan worden.
2) Vakantiedagen
De wet regelt dat de werknemer bepaalt wanneer hij of zij vakantie wil opnemen. De werkgever kan dat goedkeuren of niet. Een werkgever kan de werknemer niet verplichten om vakantie op te nemen. De werkgever kan wel aan de werknemer vragen of hij of zij vakantie wil opnemen maar de werknemer hoeft hiermee niet akkoord te gaan.
Wat als het om opgenomen vakantiedagen gaat die de werknemer wil teruggeven omdat hij toch niet op vakantie kan? Dus stel: de werknemer heeft voor de meivakantie 5 dagen opgenomen maar kan niet op vakantie. In zo’n geval hoeft de werkgever de vakantiedagen niet terug te geven.
3) Vakantiedagen van 2019
Sommige werknemers hebben nog vakantiedagen uit 2019 staan. Normaal wordt er misschien niet zo strikt gekeken of die vakantiedagen op tijd, namelijk vóór 1 juli van het volgende jaar, worden opgenomen. Maar nu staat alles in een ander daglicht. Als werknemers de vakantiedagen willen meenemen ná 1 juli dan hoeft de werkgever hoeft dit niet te accepteren. Het is voor de werkgever veel voordeliger als de werknemer de vakantiedagen vóór 1 juli opneemt. Nu is er immers geen of weinig werk en straks zijn alle handen weer nodig.
4) ATV dagen
De ATV is in de regel in de cao geregeld. In de cao staat dat het aantal uren dat elke werknemer per jaar heeft. De werkgever mag vaststellen wanneer er ATV wordt opgenomen. Vaak moet dat gebeuren in blokken van 4 uur. De werkgever mag een afspraak maken met de OR hoe de ATV wordt ingevuld.
5) Eindejaarsuitkering
Het lijkt misschien nog ver weg maar in sommige cao staat dat de eindejaarsuitkering betaald wordt in oktober. Het is voor sommige werkgevers een zorg dat er dan wederom een extra som geld uitgekeerd moet worden. Als de eindejaarsuitkering verbonden is aan de bedrijfsresultaten dan zal er in 2020 niet veel uitgekeerd hoeven worden. De omzet is immers gedaald. Maar ligt het percentage vast, zoals in de cao kan zijn vastgelegd, dan wordt het een molensteen om de nek van het bedrijf. Het is in dat geval verstandig om met elkaar in gesprek te gaan als OR en bestuurder om hierover nadere afspraken te maken. Ook hier geldt, als het bedrijf onverhoopt failliet gaat, zal de eindejaarsuitkering een verplichting worden van het UWV. Anders gezegd, de rechten van de werknemer op de eindejaarsuitkering verdwijnen niet door een mogelijk faillissement.
Tot slot
Het zijn moeilijke tijden. Vooral natuurlijk op gebied van gezondheid maar ook voor de economie. Bedrijven in verschillende sectoren worden hard getroffen en moeten vrezen voor hun voortbestaan. Vanuit de overheid worden alle zeilen bijgezet om bedrijven niet failliet te laten gaan. OR en bestuurder doen er goed aan om met elkaar oplossingen te zoeken om zo goed mogelijk uit deze crisis te komen.
En bedenk: er zijn ook kansen. Ik houd van de uitspraak: “Never waste a good crisis”. Als je van de eerste schrik bent bekomen, gebruik deze crisis dan om er van te leren en nieuwe mogelijkheden uit te proberen. Pak als bedrijf zaken op waar je anders geen tijd voor hebt. Neem als OR ook een pro-actieve houding aan en denk mee. Gebruik de tijd en de energie om het bedrijf even goed onder de loep te nemen. Wat had eigenlijk al veel eerder moeten veranderen? Waar had het bedrijf eigenlijk al mee aan de slag willen gaan maar het kwam er steeds niet van?
En als laatste: deze crisis gaat ook weer voorbij. Veel sterkte!
(c) Agnes Nibbeling 10 april 2020